Герд Арнцт: графіка на службе рэвалюцыі

Гэтыя гравюры заставаліся забытымі на працягу 30 гадоў і былі нанова адкрыты ў канцы 1960-х гадоў. Пасля гэтага выставы вынікалі адна за іншы і рэдкае леварадыкальнае выданне абыходзілася без выразных, якія крыклівых малюнкаў, напісаных у канцы 1920-х – пачатку 1930-х нямецкім мастаком Гердай Арнтцем. Арнтц нарадзіўся амаль разам з ХХ стагоддзем – у снежнi 1900 г. Ён паспеў яшчэ пабываць салдатам у канцы Першай сусветнай вайны і вымушаны быў удзельнічаць у падаўленні рэвалюцыйных выступаў. У 1919 г. Арнтц адправіўся вучыцца ў Дюсельдорфскую мастацкую школу, дзе пазнаёміўся з левымі радыкаламі і пасляваеннымі плынямі еўрапейскага мастацтва. Асабліва вялікі ўплыў аказаў на яго экспрэсіянізм. Ён становіцца сталым чытачом левых і Лібертарных мастацкіх выданняў – «Дэр Штурм», «Ды Акцыйныя» і «Дэр Цигельбреннер».

Ўлюбёным выяўленчым сродкам экспрэсіяністаў была гравюра на дрэве: яго чорна-белая кантраснасць надавалі малюнку асаблівую выразнасць. Па прыкладзе іншых экспрэсіяністаў Арнтц пачынае ў 1920 г. ствараць свае гравюры. Пэўны ўплыў на яго манеру аказалі і іншыя мастацкія напрамкі – дадаізм і канструктывізм. Так склаўся своеасаблівы, непаўторны стыль Арнтца – плоскасцевае чаргаванне чорнага і белага колеру, геаметрычныя формы, стылізаваныя выявы людзей у часта ледзь намечаных будынках, рэзкi выраз класавых супярэчнасцяў.

У 1925-1926 гг. Арнтц ўдзельнічае ў выставах гэтай групы і арганізуе першыя ўласныя экспазіцыі. У гэты час ён працягвае развіваць знойдзены ім стыль. Спачатку ён звяртаецца да тэмы «вуліцы» і «фабрыкі». Вышэйшай кропкай і завяршэннем гэтага этапу творчасці мастака становіцца яго тэчка «Дванаццаць дамоў часу» (1927 г.).

Першым з шэдэўраў новага перыяду становіцца вялікая гравюра «Грамадзянская вайна» (1928). У гэтай карціне, якую ён пазней назаве завяршэннем свайго Дюсельдорфскага перыяду, Арнтц як бы падытожыў свае ўражанні аб рэвалюцыйных падзеях 1918-1923 гадоў: наступ рэакцыі (яе ўвасабляюць дзяржава, царква, прадпрымальнікі, сэксуальны прыгнёт жанчын, армія) на рабочых, частка з якіх ўзброілася і забарыкадавалася на фабрыцы, а іншая стаіць у баку і слухае палітычных дэмагогаў.

У 1929 г. Арнтц пераязджае ў аўстрыйскую сталіцу Вену і становіцца загадчыкам графікай у “Сацыяльным і эканамічным музеі». Нягледзячы на сваю назву, гэтая арганізацыя мела мала што агульнага з звыклымі музеямі. Яе заснаваў былы упаўнаважаны па пытаннях абагульвання эканомікі Баварскай Савецкай Рэспублікі, эканаміст, гісторык і філосаф Ота Нойрат. Па сутнасці, «музей» уяўляў сабой даследчы і статыстычны цэнтр, і мастак заняўся ілюстраваннем яго выданняў. У той жа самы час ён не парывае старых сувязяў з Кёльнам, публікуе ў часопісе «прагрэсіўных мастакоў» «Ад А да Z» праграмныя артыкулы аб сваёй працы ў Вене. У 1931 г. ён вяртаецца да гравюр і ў перыяд да 1938 года стварае найбольш вядомыя з сваіх шэдэўраў. Ён карае вайну, капіталізм, выбары, рэакцыю і фашызм у гравюрах «Захоп фабрыкі» (1931), «Карусель выбараў» (1932), «Трэці рэйх» (1934), «Стачка» (1936) і «Іспанія» (1936) .

Пасля падаўлення антыфашысцкага працоўнага паўстання ў Вене ў 1934 г. Арнтцу даводзіцца эміграваць у Галандыю, дзе ў асноўным і жыў да самай смерці. Тут ён некаторы час працягваў працы ў галіне выяўленчай статыстыкі, супрацоўнічаючы з групамі камуністаў працоўных Саветаў, якія натхняліся ідэямі Паннекука і Гортера. У 1940 г. Арнтц стаў кіраўніком аддзела графікі ў Нідэрландскім інстытуце статыстыкі, у 1943-1944 гг. быў прызваны ў нямецкую армію, здаўся ў палон і вярнуўся ў Галандыю ў 1946 г.

З гэтага часу яго графічны стыль цалкам змяніўся: яшчэ ў канцы 1930-х гг. ён стаў маляваць гравюры на лінолеўме і адмовіўся ад канструкцiвiсцкiц пабудоў. Змянілася і тэматыка яго прац: Арнтц аддаваў перавагу цяпер хутчэй сімвалічныя алегорыі, чым прамую сацыяльную крытыку. Аж да канца сваёй творчай дзейнасці ў 1971 г. ён ужо не вяртаўся да стылю і зместу сваіх старых работ. Але ён яшчэ паспеў застаць ўсплёск грамадскай цікавасці да сваёй творчасці. У 1988 г. Гернд Арнтц – апошні з былых «рэйнскіх прагрэсістаў» – памёр у Гаазе.

П. Вальтэр